Sürdürülebilir Mimarlık Kapsamında Donatılı Ytong Çatı ve Cephe Elemanları
Mimar Zeynep ÇELİK
Donatılı Ürünler Uzmanı
Enerji tüketiminin yüksek olduğu sektörler arasında yapı sektörü önemli bir yere sahiptir. “2012 yılı Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (ETKB) verilerine göre, ülkemizde tüketilen toplam enerjinin %35’i konutlar ve ticari binalardan oluşan bina sektöründen kaynaklanmaktadır. 2002-2012 yılları arasındaki 10 yıllık dönemde bina sektörünün tükettiği enerji yaklaşık %70 oranında artmıştır (ETKB, 2014). Bu artış oranının temel nedenleri, artan nüfus, şehirleşme, konut ve ticari bina sayıları olarak sıralanabilir. En önemli enerji çeşitlerinden biri olan elektrik enerjisi tüketiminde ise bina sektörünün toplam tüketimdeki payı yaklaşık %50’dir (ETKB, 2013). Buna ek olarak, en önemli sera gazı olan karbondioksit (CO2) salımlarının yaklaşık %18’i konutlardan kaynaklanmaktadır (ÇŞB, 2013).”[1]
Enerjiye duyulan ihtiyacın ve kullanılan enerji miktarının bu denli yüksek olduğu yapılar, yaşam döngüleri boyunca işlevlerine göre çeşitli oranlarda çevre kirliliğine neden olmaktadır. Doğal kaynakların bilinçsizce kullanımı, yapım ve yıkım süreçleri sonucunda oluşan atıklar çevreye zarar vermektedir. Yapıların doğal çevreye verdiği zararların azaltılabilmesi için sürdürülebilir mimarlık kavramının iyi anlaşılması ve sürdürülebilir mimarlık için gerekli kriterlerin doğru bir şekilde belirlenmesi gereklidir.
Sürdürülebilir mimarlığın önemli adımlarından biri de yapıda sürdürülebilir malzemelerin tercih edilmesidir. Bu bağlamda yapıda kullanılan malzemelerin çevreye olan etkileri de tasarım aşamasından itibaren araştırılmalıdır. Çevreye karşı duyarlı, hammaddesinden yapıda kullanımına ve yapı ömrünün sona ermesine kadar geçen sürede çevreye ve insan sağlığına zarar vermeyecek sürdürülebilir yapı malzemeleri tercih edilmelidir.
Sürdürülebilir Mimarlık ve Sürdürülebilir Yapı Malzemeleri
BIM, bir yapının fiziksel ve fonksiyonel özelliklerinin temsil edildiği dijital bir modelin oluşturulma ve yönetilme sürecidir. Bunun için üç boyutlu bir model tasarlanır ve bu üç boyutlu modele gerekli tüm bilgiler işlenir. BIM nesne tabanlı bir programlama olup, programda kullanılan nesnelerin gerçek hayattaki işlevleri ve teknik özellikleri aynen yansıtılır. Örneğin; ürünün geometrik özelliklerinin yanında, ısıl iletkenlik hesap değeri, yanıcılık sınıfı, yangın dayanımı, ses yalıtım değeri, birim fiyatı, işçilik ile ilgili bilgiler gibi ürüne ait bilgiler BIM objeleri üzerine işlenebilir. Dolayısı ile üreticiye özgü BIM objeleri kullanmak, o ürün ile ilgili en uygun bilgileri sağlayacaktır.Mimarlık disiplininde sürdürülebilirlik kavramı hakkında farklı tanımlamalar olsa da genel anlamda bakıldığında sürdürülebilir mimarlık, doğaya en az zararı verecek şekilde yapılaşmayı hedeflemektedir.
Sürdürülebilir mimarlık, içinde bulunduğu koşullarda ve varlığının her döneminde, gelecek nesilleri de dikkate alarak yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımına öncelik veren; çevreye duyarlı, enerjiyi, suyu, malzemeyi ve bulunduğu alanı etkin şekilde kullanan, insanların sağlık ve konforunu koruyan yapılar ortaya koyma faaliyetlerinin tümüdür [2]. Sürdürülebilir mimarlıkta, yapıların planlanmasından geri dönüşümüne kadar olan sürecin tümü sürdürülebilir olmalıdır. Sürdürülebilir yapı malzemelerinin kullanımı da bu sürecin önemli bir parçasıdır. Malzeme seçimi yapılırken üretiminde ve kullanımında çevreye zarar vermeyen sürdürülebilir malzemelerin tercih edilmesine dikkat edilmelidir.
Sürdürülebilir yapı malzemeleri, yaşam döngüleri boyunca minimum düzeyde enerji harcayan, ham maddelerinin elde edilmesi, işlenmesi, kullanımı, bakım onarımı ve atık oluşumları sırasında çevreye ve insan sağlığına zarar vermeyen malzemelerdir [3].
Donatılı Ytong Çatı ve Cephe Elemanlarının Sürdürülebilirliği
Yapı malzemesi seçiminin ekolojik ortam üzerinde geniş kapsamlı etkileri vardır. Bunlar hammaddenin çıkartılması ile başlar ve yeniden değerlendirme ya da depolanmasına kadar devam eder. Donatılı Ytong çatı ve cephe elemanlarının, hammaddelerinin işlenmesinden atıkların bertaraf edilmesine kadar geçen süreçte, hammadde ve kaynak verimliliği yüksek, çevreye etki ise düşüktür.
İnşaat malzemelerinin hammadde ve enerji tüketimleri (Kaynak EAACA)
Yenilenebilir kaynaklardan elde edilen ve düşük çevresel etkiye sahip Ytong çatı ve cephe elemanları, kolay ve hızlı uygulanabilir olması nedeniyle sürdürülebilir mimaride tercih edilen malzemeler arasındadır. Ytong çatı ve cephe elemanlarının yaşam döngüsü boyunca çevreye olan etkileri aşağıda anlatılmaktadır.
Hammaddeler ve Üretim Süreci
Donatılı Ytong çatı ve cephe elemanlarının ana hammaddeleri kum, kireç ve sudur. Yer kabuğunun büyük bir kısmını oluşturan bu malzemeler doğada neredeyse sınırsız miktarda bulunmakta, doğal denge ve zemin suyu düzeyi etkilenmeden çıkartılmaktadır. Çıkarılan hammaddeler verimli bir şekilde kullanılmaktadır. 1 m³ hammaddeden yaklaşık 5 m³ Ytong ürünü elde edilmektedir. [4]
Ytong çatı ve cephe elemanları donatılı Ytong sınıfında olup, içerisinde çelik donatı bulunmaktadır. Bu elemanların üretim sürecinde birçok inşaat malzemesine kıyasla daha az enerjiye ihtiyaç vardır. Kullanılan enerji dönüştürülerek tekrar kullanıldığından enerji verimliliği yüksektir. Dolayısı ile fosil yakıtların kullanımı ve buna bağlı karbondioksit emisyonları düşüktür. Bütün üretim süreci çevreye zarar verecek herhangi bir atık oluşmadan tamamlanır. Ayrıca üretim sürecinde insan sağlığına zararlı toksik gazlar oluşmaz.
Nakliye, Uygulama ve Bakım
Ytong çatı ve cephe elemanlarının hafifliği nedeniyle, nakliye sırasında tüketilen yakıt miktarı da daha azdır. Buna bağlı olarak nakliyeden kaynaklı karbon salınımı düşüktür. Türkiye’nin farklı noktalarında üretilmesi nedeniyle nakliye mesafeleri kısalmakta ve nakliye için daha az enerjiye ihtiyaç duyulmaktadır. Ürünler tekrar kullanılabilen ahşap paletler üzerinde sevk edilirler. Ahşap paletler şantiyelerden geri toplanarak, tekrar aynı işlev için kullanılırlar.
Ytong çatı ve cephe elemanları, gerektiğinde şantiyede kesilebilir, rendelenebilir, matkap ile delinebilir, çivi çakılıp vidalanabilir, üzerine tesisat kanalları kolaylıkla açılabilir. Kolay işlenebilme özelliği sayesinde fire oranı çok düşüktür. İşçilik ve zamandan tasarruf elde edilir. Milimetrik ölçülerde boyutlandırılmış düzgün yüzeye sahip bu elemanlar, yüzeye uygulanacak sıva miktarını ve maliyetini de azaltır.
Fabrikadan nihai taşıma gücünü kazanmış olarak sevk edilen Ytong çatı ve cephe elemanlarının taşıyıcı yapıya montajı, çelik bağlantı elemanları kullanılarak yapılır. Harç uygulamasına, kalıp ve inşaat iskelesine ihtiyaç duyulmaz. Bu sayede montaj, mevsim koşullarına bağlı olmadan yürütülebilir. Montajda çevreye zarar veren herhangi bir malzeme kullanılmaz, montaj sonrasında çevreye zarar veren atık oluşmaz. Büyük ebatları sayesinde geniş açıklıkların kısa sürede kapatılmasına olanak sağlarlar.
Ytong çatı ve cephe panelleri uzun ömürlü yapı elemanları olup, kullanımı süresince herhangi bir değişime uğramazlar. Amacına uygun kullanıldığında sınırsız bir şekilde kararlı kalmaktadır. Bu bakımdan kullanımı sürecince bakım gerektirmezler, ilave bakım maliyetleri oluşmaz.
Kullanımdaki Faydalar
Ytong çatı ve cephe elemanları bünyesindeki içi durgun hava dolu milyonlarca gözenek sayesinde yüksek ısı yalıtımı özelliğine sahiptir. Kullanıldıkları binalarda enerji tüketimini ve ısıtma/soğutma maliyetlerini düşürerek, bina ömrü boyunca işletme giderlerine katkı sağlarlar. Birçok uygulamada, ilave ısı yalıtımı gerekmeksizin tek başına yeterli ısı yalıtımını sağlayabilen Ytong çatı ve cephe panelleri, binanın iklimlendirme giderlerine ve toplam inşaat maliyetine önemli bir katkı sunar.
Tamamen mineral ve nefes alabilen özellikte olan bu elemanlar, yapıdaki konfor düzeyini artırarak sağlıklı yaşam alanlarının oluşturulmasına katkıda bulunurlar.
Geri Dönüşüm veya Yeniden Kullanım
Kullanım ömrünü tamamlamış bir yapının yıkım sürecinde, Ytong çatı veya cephe panelleri dikkatli bir şekilde sökülerek yeniden aynı amaçla kullanılabilirler. Söküm aşamasında hasar gören ürünler veya oluşan atıklar parçalanarak çeşitli alanlarda dolgu malzemesi olarak kullanılabilmektedir. Bu gibi uygulamalarda, elemanlarının içinden ayrıştırılan çelik donatılar da geri dönüşüme tabi tutulurlar. Bütün bu süreçte çevreye zarar veren herhangi bir atık oluşmaz, oluşan atıklar ise üretim sürecine dahil edilerek tekrar kullanılabilir.
Sonuç
Tüm bu faydalı özellikler bir arada değerlendirildiğinde, çevre kirliliğinin ve enerji tüketiminin fazla olduğu günümüzde, Ytong çatı ve cephe elemanları çevre ve enerji sorunlarına cevap veren sürdürülebilir bir yapı malzemesi olarak karşımıza çıkmakta, sürdürülebilir mimarlık uygulamaları için fonksiyonel çözümler sunmaktadır.
Kaynakça
[1] Türkiye İMSAD, Kasım 2014. Binalarda Enerji Verimliliği ve Finansmanı Raporu, İstanbul.
[2] SEV, A., 2009. “Sürdürülebilir Mimarlık”, Yapı-Endüstri Merkezi, Yem Yayın, İstanbul.
[3] Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü Mimarlık Bilgisi Dersi, Ekolojik Yapı Sürdürülebilir Yapılanma Sürdürülebilir Yapı Malzemeleri Sunumu.
[4] ERTOKAT, N., Ağustos 2014. “Ytong Kitabı”, Türk Ytong A.Ş., İstanbul.
Yayınlanma Tarihi: 5/22/2018
