İnşaat Mühendisliğinde Bir Simge ve Türk Ytong’da Unutulmaz Bir İsim; İsmet AKA
Prof. İsmet Aka
Türkiye mühendislik camiasının önemli bir değeri, deneyimli akademisyen, bilim insanı ve mühendis Prof. İsmet Aka, 30 Mart 2020’de yaşama veda etti.
Mütevaziliği, örnek kişiliği ve üretkenliği ile tanınan Prof. Aka, 97 yıllık yaşamına birçok başarı ve kıymetli eser sığdırdı.
İstanbul Teknik Üniversitesi’nde, Rektör Yardımcısı, Mimarlık Fakültesi Dekanı, Mimarlık ve İnşaat Fakültelerinde öğretim üyeliği gibi önemli görevler üstlendi. Öncülüğünde yazılan betonarme kitapları, Türkiye’de hemen her mühendislik fakültesinde ders kitabı olarak okutulan bir başyapıt oldu.
Anıtkabir Mozolesi, İstanbul Hilton Oteli, Atatürk Kültür Merkezi, Odakule, Lütfi Kırdar Kongre ve Sergi Sarayı, Dolmabahçe İnönü Stadyumu Şeref Tribünü ile İstanbul Adliye Sarayı gibi Türkiye mimarlık tarihinin simge yapılarının projesini ve yapımını üstlenen değerli bir isimdi.
Türk Ytong’da Unutulmaz Bir İsim
Prof. İsmet Aka’nın vedası, Türk Ytong camiasında da derin bir üzüntüye neden oldu. Türkiye mühendislik tarihinin bu değerli ismi, kuruluşundan itibaren Türk Ytong’un danışmanı, teknik uzmanlığının ardındaki önemli isimdi. Aka’nın rehberlik ettiği bilimsel vizyon, Ytong’un ürün kalitesine, mühendislik uygulamalarındaki başarılarına önemli katkılar sağladı. Ytong ailesi olarak Prof. İsmet Aka’ya şükranlarımızı sunuyor, O’nu yakından tanıyan kişilerin anlatımlarıyla anıyoruz...
“Çevremdeki, etkili olabileceğim herkese elimden gelen ve onun yeteneklerine uygun yardım yapmaya gayret ettim. Gerisi herkesin kendi başarısıdır”
Prof. Dr. Zekai Celep - Uzun yıllar üniversitede birlikte çalıştığı Prof. Dr. Zekai Celep anlatıyor:
“1972’de Prof. İsmet Aka’nın yürütücülüğünü yaptığı İstanbul Teknik Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi’nin Ahşap-Çelik ve Betonarme Yapılar Kürsüsü’nde asistanlığa başlayarak Prof. İsmet Aka'yı yakından tanıma imkanını buldum. Daha sonra bu beraberlik İTÜ İnşaat Fakültesi, Yapı Anabilim Dalı, Betonarme Yapılar Çalışma Grubu’nda devam etti. Bu zaman içinde Prof. İsmet Aka’nın derslerinin uygulamasını yaptım ve bulunduğu grupta ilgili çalışmaları yaparak Doçent ve Profesör oldum. Bütün bu mesleki ilerlemelerde ve diğer akademik faaliyetlerde kendisinden gördüğüm teşvik ve yol göstermeleri şükranla hatırlamaktayım.
Prof. İsmet Aka, bilgisi, uygulamaya yönelik deneyimi ve öğrencilere ve diğer öğretim üyelerine olan davranışı ile örnek aldığım kişilerden birisi olmuştur. İstanbul Teknik Üniversitesi'nde rektör yardımcılığı ve dekan olarak yönetim görevlerinde bulunmuştur. İTÜ’nün şimdi bulunduğu Ayazağa Kampüsü'nün planlanmasında ve inşaatında sınırlı imkanları kullanarak etkili olmuştur. Kendisi, yakın çevresinde anlayışı, sorunları akılcı biçimde değerlendirmesi ve yapıcı önerileriyle tanınmıştır. Sorulan sorularda karşı tarafı sonuna kadar dinlemek ve kapsamlı cevap vermek özelliği ile çevresindekilerin dikkatini çekmiştir. Alçak gönüllülük, karşıdakinin görüşlerine saygı göstermek, konuya karşı tarafın gözü ile bakarak karar vermek gibi günümüzde kaybolan özellikleri Prof. İsmet Aka’da görmek mümkündür. Betonarme konusunda kitaplar ve çeşitli çalışmalar yayınlanmıştır. Basılmış eserlerinden, kendisinin öncülüğü ile ilk olarak 1970 de yayınlanan "Betonarmeye Giriş" ve "Betonarme Yapı Elemanları" kitapları uzun süre konusunda öğrenciler ve uygulamadaki mühendisler için tek ders ve başvuru kitabı olarak kalmıştır. Yine, kendisinin önderliği ile bu iki kitap 2002 de tek cilt olarak birleştirilerek tamamen yenilenmiş, öğrenci ve inşaat mühendislerinin kullanımına sunulmuştur. Prof. İsmet Aka’nın bu kitabı, yayınlandığı zamandan bu yana ilk olma yanında, öğreticilik, konunun sunulması ve örneklerin seçilmesi bakımından dikkati çeken bir özelliğe sahiptir. Bana son zamanlarda yazdığı bir e-mektuptaki "Ben yetkili duruma geldikten sonra çevremdeki, etkili olabileceğim herkese elimden gelen ve onun yeteneklerine uygun yardım yapmaya gayret ettim. Gerisi herkesin kendi başarısıdır. Bu arada çevremdekileri değerlendirirken, senin müstesna bir yerin olduğunu belirtmeliyim. İmkânları en iyi kullanan en güvenilir çalışma arkadaşı olarak hep seni gördüm, yeri geldikçe başkalarına da öyle söyledim. Beni hiç yanıltmadın. Başarılı olman kendi çalışman ve yeteneğindir." ifadesi bana kendisinden sevindirici bir yazılı hatıra olarak kaldı.”
Türk Ytong’un kurucusu ve Onursal Başkanı Bülent Demiren, 2005 yılında kendisiyle gerçekleştirdiğimiz sözlü tarih görüşmelerinde dostu İsmet Aka’yı böyle anlatıyor:
“İsmet Aka ile 1940 yılında Teknik Üniversite’de tanıştık. İnşaat Fakültesine beraber başladık. Yüksek mühendis mektebiydi o zaman adı, öğretim altı yıldı. İsmet 1946’da mezun oldu, ben 45’te. O zamandan sonra dostluğumuz hep devam etti. Mezun olduktan sonra İsmet, üniversitede devam etti. Öğretim üyeliği yaparken bir yandan da betonarme ve çelik taşıyıcı sistem projeleri ve danışmanlık yapıyordu. Kıymetli bir statikçiydi. O yıllarda proje yapanların sayısı fazla değildi, bizim ilk kürsüsüne girdiğimiz hocamız Sait Kuran’ın yanında proje yapardı. Çok önemli yapıları projelendirdi, Hilton Oteli’nin, Spor ve Sergi Sarayı (Lütfü Kırdar)’nın, Atatürk Kültür Merkezi’nin projelerinde bulundu örneğin.
İsmet Aka çok kıymetli bir insan ve iyi bir mühendisti. Ytong’un kuruluşundan bugüne çok katkısı, rolü oldu. Birlikte Hilton Oteli inşaatında bulunduk. Orada ilk kez Ytong’u gördük. Yıllar sonra biz Ytong’u kurduğumuz dönemde 63’te, İsmet burslu olarak Münih’te bulunuyordu. Bizim hissedarlardan ortak arkadaşımız Sermet Gürel vardı, Münih civarında Ytong’u tetkik için gittiğinde İsmet ile buluşmuşlar. Birlikte oradaki Ytong merkezini ve üretim tesislerini dolaşmışlar. Memlekete döndükten sonra çağırdık, dedik ki biz Ytong yatırımı için çalışıyoruz, gel bunları beraber çalışalım. Bir taraftan şirket yürüyordu, bir taraftan fabrika inşaatı başladı. O inşaatla da birtakım ilgileri oldu. Çelik hesaplarını yaptı, projeyi kontrol etti. Sonra 65 senesinde üretim başladıktan sonra da İsmet danışman olarak devam etti.
1964 senesinde yani üretim başlamadan bir sene önce İnşaat Mühendisleri Odası’nın Teknik Kongresi toplanmıştı Ankara’da. Biz oraya bir konferans hazırladık İsmet ile. Oturumlar bittiği zaman, ayrı bir gün olarak, bildiri değil de konferans olarak gazbetonu tanıttık oradaki inşaat mühendislerine. Fevkalade ilgi oldu, ilk öyle başladık Ytong’u tanıtmaya. Sonra İsveç ve Alman standartlarını getirdik. İsmet, literatürü de karıştırıp, araştırıp güzel bir çalışma yaptı. Götürdük Türk Standartları Enstitüsüne ve iki tane standart yayınladılar.
Ytong’un içinde çelik bulunan donatılı plaklarının hesaplanması ve düzenlenmesi için birtakım esaslar belirlenmesi gerekiyordu. Uğraşıp o donatılı elemanlar nasıl hesaplanacak, nasıl düzenlenecek, yani projesi nasıl yapılacak bu çalışmaları yaptı. Bunların üretimine başladığımızda, gelip üretim hatlarını, malzemenin doğru üretilip üretilmediğini dahi kontrol etti, gerekli düzeltmeleri birlikte yaptık hep. Uygulamada olan sorunlar, müşteri tetkik talepleri gibi her konuda görüşünü, tavsiyesini aldık. Şirkette bu konuyla ilgili çalışan mühendisleri eğitti. Çok insan yetiştirdi.”
Yönetim Kurulu Başkanımız F. Fethi Hinginar anlatıyor:
“Şirketimizin Onursal Başkanı Yüksek Mühendis Bülent Demiren’in Türk Ytong’a kazandırdığı bir başka değerdi Prof. İsmet Aka. Türk Ytong’un Pendik’teki ilk fabrikasının inşaatından başlayarak hemen bütün fabrikalarımızın inşaatında nihai teknik değerlendirme için onayını aldığımız, Ytong ile yapılacak yapılarda, kritik mühendislik sorularında her zaman danıştığımız ve ürettiği çözümle bizlere büyük destek olan bir isimdi.
Yapı statiği ve Ytong’un özelliklerini en iyi şekilde bağdaştırdığı için her zaman kendisine danıştığımız, katıldığı tüm teknik toplantılarda sakinliği, sağ duyulu yaklaşımları ve güler yüzü ile hepimizi rahatlatan tavırlarından her zaman çok mutlu olduğumuz, çok değer verdiğimiz, iyi, mütevazi insan, sorun yaratan değil, sorun çözen danışmanımız, İTÜ’den mezun binlerce mühendisin hocası Prof. İsmet Aka...
Türkiye’de deprem mühendisliğinin gelişmesinde, Deprem Yönetmeliklerinin hazırlanmasında ve tüm revizyonlarında yaşamının son demine kadar bıkmadan, usanmadan çalışmış, katkı vermiştir. 41 yıllık Ytong çalışma hayatımda “mühendis olmadığım halde”, kendisi ile bir arada olmaktan büyük haz aldığım hem teknik görüş hem de insanlık olarak çok şey öğrendiğim değerli hocamızı sevgi ve rahmetle anıyorum. Türk Ytong’da kendisini her zaman sevgi ve minnetle anacaktır.”
Uzun yıllar Ytong satış ekibine liderlik eden, danışmanımız Mak. Y. Müh. Nuri Ertokat anlatıyor:
“Ytong’a girdiğimin ilk yıllardı. Ankara Bölge Müdürümüz İzer Kurun beni Ankara’ya çağırdı. Konumuz, Ankara Kocatepe Cami’nin avlusunda yapılacak sundurmaların çatılarının Ytong Çatı Plakları ile kapatılmasıydı. Görüşmelerin ardından işin projesini aldık ve doğru Ankara ofisimize geldik. Hemen projeleri açtık ve çatı plaklarını yerleştirmeye başladık. Sundurmaların üzeri beşik çatı olarak dizayn edilmişti. Bende minimum fire verecek şekilde plakları yerleştirdim ve metrajı tamamladım. Sonra bu işi aldık, ürünler üretilerek sevk edildi ve işçiler projede gösterdiğim şekilde plakların montajını tamamladı.
Sonraki yıllarda İsmet hocamızla yaptığımız toplantılarda; Ytong donatılı elemanlarının montaj ve kesiminin öyle gelişigüzel yapılamayacağını, ters yönde montaj yapılamayacağını vs. birçok özelliklerini öğrendim. Bu eğitimden sonra başımdan aşağı kaynar sular döküldüğünü hissettim. Çünkü montaj planını hazırlarken bu kuralların hiçbirine dikkat etmemiştim. Sonrasında çalışma hayatım boyunca, tüm arkadaşlarıma bu tecrübemi anlatarak doğru kuralları öğrettim.
Şirketimizde Ytong ile ilgili müşterilerden gelen her türlü teknik sorunun mutlaka İsmet hocamızdan raporlanmasını kural haline getirmiştik. Bu raporlar çok güvenilir ve bizler için öğretici dokümanlardır. Hocamız Ytong’un statik özellikleri yanında, şirket müşteri ilişkilerini de çok iyi bilirdi. Yazdığı raporlarda bu ilişkiye hep dikkat etmiştir. Ytong’daki yeri nasıl doldurulacak bilmiyorum. Mekânı cennet olsun.”
Proje Uygulama Şefi İnş. Y. Müh. Fahri Yalçın anlatıyor:
Prof. İsmet AKA, geniş bakış açısı, çok yönlü açıklamaları ve sunduğu çözümleri, verdiği görüş ve tavsiyeleri ile Ytong’a müşteriler nezdinde önemli itibar ve saygınlık sağlamış, katkı koymuş biridir. Müşterilerimizin projelerine yönelik ürettiğimiz çözümlerde, olası sorun ve sorularda, kendisinden görüş ve değerlendirme istediğimiz her türlü teknik ve yönetsel kaynaklı hususu cevaplamada, her zaman meselenin hukuksal süreçlerini de dikkate alan, hemen her kesimin kolaylıkla anlayabileceği sadelikte bir kurgu ve yalın bir dille oluşturduğu açıklamaları, bilgilendirmeleri, sorulara cevapları, detay tavsiyeleri, itirazlara verdiği çözümleri her zaman kabul bulmuştur. Koyduğu katkılar ile uzlaşı sağlayabilmesi önemli olmuştur.”
Prof. İsmet Aka Kimdir?*
1923 yılında İzmir, Çandarlı’da doğdu. İstanbul Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi’nden 1946’da mezun oldu. 1946-1956 yıllarında İTÜ Mimarlık Fakültesi Statik ve Betonarme Kürsüsü’nde asistan olarak çalıştı. 1956 yılında Betonarmede İktisadi Boyutlama Hakkında Etüt tezi ile Doçent ve 1965’te Profesör oldu. 1955 yılında İnşaat Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi kurucusu, yöneticisi 1956’da seçilmiş yönetim kurulu üyesi ve 27 Mayıs 1960 ihtilalinden sonraki yıllarda, merkez ve şube yöneticisi, yönetim kurulu başkanı görevlerinde bulundu. 1958 yılında Almanya’da mesleki inceleme ve araştırmalarda bulundu. İTÜ yönetiminde de görev alarak Rektör Yardımcılığı ve Mimarlık Fakültesi Dekanlığı yaptı. 1990’da emekli oldu. Emekli öğretim üyesi olarak İstanbul Teknik Üniversitesi’nde ders vermeğe devam etti. Öğretim üyeliği sırasında ve emeklilik döneminde, proje ve danışmanlık hizmetleri yaparak uygulama alanında da çalıştı, çeşitli yapıların betonarme ve çelik taşıyıcı sistem projelerinin hazırlanmasında katkıda bulundu, sanayi tesislerinin kurulma ve tevsi çalışmalarında inşaatlarında görev aldı. İsmet Aka 30 Mart 2020’de yaşama veda etti.
Yayınlanma Tarihi: 7/17/2020